استاد محمد باقرآقامیری:به فضای دولتی امید ندارم
مقدمه:
درگوشه ای از سفیدی کاغذ رنگ ها بایکدیگر در هم می آمیزند و درجای دیگر فقط در کنار هم قرار می گیرند تا به مرور نگاره ای برصفحه نقش بسته شود که از روح وجان هنرمندش نشأت گرفته و تو هر لحظه که به آن چشم می دوزی دلت آرام می گیرد.دیدن هر نگاره ای که جانت از عشق حق لبریز است یادآور حکایتی است که هنرمندنگارگر برایت نقش بسته تا تو که در گیرودار زمان اثیری بتوانی راه گم شده را بیابی…
آری هنر نگارگری ایرانی چشمه پاکی است که در زلالی آن می شود جان راشست و روح را تازه کرد.پیام هر نگاره ای که در این هنرساخته وپرداخته شده جز سفارش به انسانیت و توجه به روح پاک انسانی چیز دیگری نیست.
استادمحمد باقرآقامیری از اساتید برجسته ی این هنر ایرانی است که در سال۱۳۲۹ در دریاسوگندبیجارمتولدگردید.وی از همان دوران کودکی به هنر نقاشی علاقه مند بود وبعد از اخذ دیپلم از دبیرستان دارالفنون تهران در سال۱۳۵۰ وارد دانشگاه هنرتهران شد ولیسانس خود را از این دانشگاه درسال۱۳۶۲گرفت و سپس موفق به گرفتن فوق لیسانس گرافیک از دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران و درجه دکترا در رشته نقاشی ایرانی واسلامی از شورایعالی فرهنگ وهنرجمهوری اسلامی ایران شد.در کارنامه ی درخشان این استادگرامی می شود به دریافت مدال طلا از نمایشگاه جهانی الجزایر۱۹۸۷ومنتخب خادم قرآن سال۱۳۸۰ وکاندیدجایزه صلح نوبل در قسمت فرهنگ ۱۹۸۳وبرگزیده به عنوانword master از سازمان جهانی فرهنگ وهنردرسال۲۰۱۱اشاره کرد. او تاکنون نمایشگاه های گوناگونی در سرتاسر جهان برپاکرده است وبه تدریس و تربیت هنرجو در دانشگاه های مختلفی چون دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، دانشگاه هنرتهران، دانشگاه الزهرا و…اشاره کرد.همچنین ایشان رئیس انجمن نگارگری ایران وطراح ضریح جدیدحضرت علی(ع)و تعدادی آثار نگهداری شده در موزه هنرهای معاصرتهران، موزه شهداوموزه بانک ملی ومجموعه های خصوصی در ایران وخارج ومجلس شورای اسلامی اشاره کرد.
و از جمله نگاره های باارزش وبه یادماندنی ایشان نگاره ظهرعاشورا است وحال به گفت وگو باایشان می نشینیم:
_در دنیای هنر چرا به هنر نگارگری ایرانی علاقه مند شدید؟
به قول مرحوم استادحسین بهزاد، هنرمینیاتور شعرنقاشی است خوب در دنیای هنر به دلیل وجود سلیقه های مختلف ما شیوه های گوناگون هنری ونقاشی را داریم ومن علت انتخابم برای هنرمینیاتور به این دلیل بود که فضای معنوی جاری در آن باروحیاتم بیشتر سازگار می شد. من با مینیاتور می توانستم در ادبیات، شعر، عرفان وفرهنگ و باورهای ویژه ی ایرانیان بیشتر مانور بدهم وبه تصویر بکشم برای همین این هنر را با عشق انتخاب کردم.
_استاد حال که صحبت از فرهنگ ایرانی در هنر نگارگری شدجایگاه باورهای مذهبی در نگارگری ایران چگونه است؟
بنده معتقدم که این باورها را می شود به زیبایی نشان داد و به تصویر کشیدو در این زمینه تا حالا کارهای باارزشی شده است. باید گفت که در هیچ رشته ای محدودیت وجودندارد وهیچ کس را نباید مجبور به انجام کاری یا طی کردن مسیری کرد هنرمندی که تاریخ، فرهنگ ومذهب را به دقت مطالعه کرده باشد شما اثرآن را در خلق کارهای هنریش به خوبی می بینید اما با توجه به سلیقه های متفاوت در آثارخلق شده برخی از هنرمندان شما ممکنه نه فقط مذهب ودین بلکه ادبیات و تاریخ راهم نبینید ولی به هرحال یه لحظه هایی در زندگی هنرمنداست که باتوجه به کشش قلبی اش به ترسیم دنیاهای معنوی میپردازد واندیشه خود را روی بوم می آورد.
_با توجه به ایام ماه محرم شما اثر با ارزشی به نام ظهر عاشورا دارید چه عاملی سبب خلق این اثر فاخرشد؟
بنده این اثر را در سال۱۳۶۴ به سفارش وزارت فرهنگ و ارشاد برای ایام محرم خلق کردم و کار بر روی آن را از چندماه قبل تر از این ایام شروع کرده وتامحرم به پایان رساندم در واقع من آنچه که در این تابلوکه شمامشاهده می کنید با توجه به مسائل عاطفی وعشق به صاحب این روزها قلم زدم در واقع باید بگم گوشه ای از عشق و ارادتم به ایشان است و در حال حاضر این اثر جزءاموال موزه ی هنرهای معاصر می باشد.
_ شما میزان علاقه جوانان به هنر نگارگری را باتوجه به وجود سبکهای اروپایی چگونه ارزیابی می کنید؟
والا گرایش جوانان به این هنر بسیار خوب است چون شاگردان وهنرجویانی که برای یادگیری سبکهای مختلف نگارگری مثل : تذهیب، گل ومرغ و…مراجعه می کنند اکثرا طبقه جوان هستندوبین ۲۰تا۳۰سال سن دارند وبا علاقه کار می کنندحتی من به شهرستانها وبرخی از روستاها سفرکرده ام واز نزدیک شاهدآن بوده ام که باچه پشتکاری مشغول کارهستند اماافسوس که امکانات ندارند وبه سختی وباعشق فراوان به کار می پردازند.
_باتوجه به اینکه در سطح کشور برای جوانان امکانات خوبی وجود ندارد شما همکاری سازمان های مختلف مثل شهرداری،فرمانداری،استانداری ودیگر نهادهای دولتی را درترویج این هنر درمیان جوانان و زنده نگهداشتن آن برای نسلهای آینده را چگونه ارزیابی کرده وآیا این همکاری صورت می گیرد ؟
من هیچگونه همکاری مشاهده نمی کنم ومتاسفانه حتی تابه امروز نشنیده ام اما وجودش فوق العاده است. در واقع جذب جوانان و کمک کردن به آنها واشاعه ی این هنر در سطح کشور خودش جنبه های اخلاقی فوق العاده ای رو دارد.ببینید درحال حاضر به غیر از ایران کشورهای دیگر مثل ترکیه،تاجیکستان یا کشور سوریه دارندبه عنوان تذهیب ومینیاتور کار می کنند مثلادر کشور سوریه در دانشکده هنرهای اسلامی آن مدرس از کشور ترکیه می آورند. الجزایر مسابقه ی تذهیب ومینیاتوربین المللی برگزار می کند و کشور امارات که۶۰سال از عمرش بیشتر سپری نمی شود. درحال حاضر مجموعه نفیس ترین تذهیبهای جهان را درخودش جمع کرده وبا برپایی نمایشگاه هایی که هرسال برگزار می کند قیمتی ترین آثار را برای موزه هایش خریداری می کند . ولی من هیچ یک از این اقدامات را در سطح کشورخودمان نمی بینم حتی از بنده که رئیس انجمن هستم هیچ مشورتی نمی گیرند واگر جشنواره ای برگزارکنند از آدم های ویژه ای دعوت به عمل می آورند که هیچ ارتباط ومقبولیتی با هنرنگارگری وهنرمندآن ندارند.
_استاد با وجود به شرایط حال و اینکه ما نسبت به کشورهای دیگر از نظر برنامه ریزی وامکانات ضعیف تر هستیم آینده این هنر را در کل کشور چگونه می بینید؟
راستش من اصلا به فضاهای دولتی امید ندارم مثلا همین چندسال پیش همین ساختمان میراث فرهنگی که سر خیابان بهبودی است دارای معماری سنتی خاصی بود و در آن از هنر های گوناگون اصیل ایرانی مثل ترمه بافی، قالی بافی ،سرامیک و…استادکاران مشغول کاربودند اما ناگهان با آمدن یه مدیر ناآگاه وبی تجربه همه جمع آوری شد وبسیاری از این استادکاران که مسن هم بودندبیکارشده ومجبور به مهاجرت به شهرشان شدند یا فوت کردند وبعداز چندی حال متوجه شدندکه اشتباه کردند و دوباره در تلاش هستند که همان فضارا احیا کنند.همین ساختمان میراث فرهنگی می توانست موجب جذب توریست وگردشگر خارجی بشود.یا جمع آوری آثار فاخر موزه هنرهای ملی ساختمان وزارت ارشاد در بهارستان تهران که وقتی با اعتراض هنرمندان وهنردوستان مواجه شدند تصمیم به بازگشت آثارگرفتند که برخی از این آثار وجود ندارد و بعضی از آثار راهم می بینیم که کاملا زخمی وخراب است.ما می توانیم به کمک مسئولین با توجه به فرهنگ غنی که داریم در تمام زمینه ها و دوره های تاریخی موزه اختصاصی داشته باشیم به این طریق هم جذب توریست در سطح کشور داشته باشیم.
_حال که صحبت از گردشگر خارجی شد غربی ها هنر نگارگری ما را چگونه می بینند؟
در کشور های مختلفی که من نمایشگاه داشتم برایشان دیدن آثار نگارگری ایرانی حیرت آور است و بسیاربرایشان جالب است که در ایران چنین مکتب وسبک نقاشی وجود دارد.آنها با احترام فراوانی به هنرما نگاه می کنند.مثلا نمایشگاهی که بنده در چین داشتم رئیس انجمن شان من را دعوت کرد ومی گفت شیوه ای که در نقاشی ایرانی انجام گرفته در تاریخ هنر بی نظیر است. در خیلی از جاها خواسته اند به سبک وسیاق ما برسند.به هرحال هنریعنی کمال و رسیدن انسان به کمال.کسی که صاحب کمال است در قیدوبند نیست وآزاد می اندیشد و دیگران راهم در قید وبند اثیر نمی کند. من به این باورم که خود یک اثر باید بیننده خودش را جذب کند و با پیامی که به مخاطب خود می دهد بر دل آن بنشیند واین بیننده می تواند هرکسی باشدو با تبلیغات و شعارهای بی جا مطمئنا نمی شود.
_توصیه و سفارش شما به جوانان چیست و با وجود سختی ها از کجا شروع کنند؟
بدانند که شاید وسایل کار مثل رنگ وقلم مو خیلی مهم نیست چون همه جا پیدا می شود بلکه مشکل ما مدیریت و دلسوزی وهدایت و حمایت جوانان هنرمنداست.باید مکان در اختیارشان قرار دهند وجشنواره ونمایشگاه برای نمایش آثارشان ترتیب دهند مثلا مسابقه برگزار کنند و کمک کنند به چاپ آثار هنرمندان و بعد ملاحظه می کنند که با این اقدامات چه جنبه های با ارزشی برای هنر فراهم می شود.
_بعضی از هنرمندان جوان بر این باورند که در هزاره سوم و قرن۲۰اثرهنری نبایدپیامی را برساند آیا به نظر شما اینگونه تصور کردن صحیح است؟
شاید بشود این را هم استفاده کرد اما باید یادمان باشد که همه چیزنیست .یک هنرمند بایدبا جامعه و مردم صحبت کند با مخاطبش باید حرف یزند الان اشعار حافظ را پس از ۷۰۰سال، وقتی مطالعه می کنیم می بینیم که با جامعه زمان ما همچنان ارتباط دارد. در علم و دانش هرمونتیک یا علم تئویل اعتقاد بر این است که برخی از آثار هنری وجود دارند که پس از مثلا۴۰۰سال هنوز شمارا جذب می کنند واین هنر به همین دلیل جذاب بودنش نو است . وبعضی از آثارهستندکه همین یکی دوسال اخیر خلق شده اما هیچگونه جذابیتی ندارند وبه قول کارشناسان جزء دمده ترین و کهنه ترین آثار هنری خلق شده اند. باید یادگرفت که اصل اول اندیشه و غنای فکری است و این نشان از خامی این هنرمندان است.متاسفانه خیلی از کسانی که در زمینه هنرهای تجسمی مشغول هستند اصلا مطالعه ندارندوکتاب نمی خوانند و در محدودیت اندیشه گرفتارشده اند در حالی که آثاری که با تفکر واندیشه خلق شده به دلیل آنکه با کتاب ومطالعه است هیچوقت کهنه نمی شوند .
_پس بدون مطالعه نباید به دنیای هنر قدم گذاشت؟
بله و همچنین نباید ابراز فضل کرد.نبود مطالعه باعث رکود فکری و عدم رشد خلاق است و باید جوانان عادت به مطالعه پیداکنند ودر همه زمینه ها مطالعه داشته باشند مثل تاریخ،ادبیات،عرفان،جغرافیا،جامعه شناسی و…
منبع:مجله جوانان اطلاعات
استادمحمدباقرآقامیری, دنیاعباسی کسبی, نگارگری, هنر