درپي افتتاح عجولانه موزه دوران اسلامي:تاريخي بود منظم نبود
دنیا عباسی کسبی
شهریور ۱۳۹۴
در روزهاي اخير شاهد افتتاح دوباره موزه دوران اسلامي بوده‌ايم. آثار موجودی که در این موزه به نمایش گذاشته شده بسیار نفیس و از نظر فرهنگی و هنری دارای ارزش بسیاری است اما به‌دلیل آنکه مسئولان سازمان میراث فرهنگی اصرار زیادی به افتتاح آن در هفته دولت داشتند شواهد حاكي از آن است كه نتيجه اين كار شبانه‌روزي و فشرده بي‌نظمي اشياي به نمايش گذاشته شده و عدم معرفي متناسب با آنها در موزه دوران اسلامي است.
از زمان تعطیلی موزه دوران اسلامی واقع در مجموعه تاریخی باغ ملی ایران ، حدود ۹ سالی سپری می‌شود. استادان و دوستداران هنر و فرهنگ این سرزمین مدت طولاني در انتظار گشایش دوباره این موزه ارزشمند کشورمان بودند. در اوايل شهریور ماه سال جاری این انتظارها به پایان رسید و از سوی معاون اول رئیس جمهور ایران اسحاق جهانگیری موزه دوران اسلامی بار دیگر افتتاح شد. امروزه نقش و اهمیت موزه و موزه‌داری برکسی پوشیده نیست. اشیاي تاریخی ارزشمندی که از پدران‌مان در گذشته‌های دور به یادگار مانده است و همگی به شکل و صورت مجموعه‌ای در کنار هم و در مکانی به‌نام موزه جمع‌آوری شده‌اند. اگر در پی معنای واژه موزه در لغت‌نامه‌ها باشیم در می‌يابیم که این واژه كلمه‌اي يوناني است كه از «موزه‌يون» به‌معناي مجلس فرشتگان الهام گرفته است.در يونان قديم به محلي موزه گفته مي‌شد كه در آنجا به مطالعه صنايع و علوم مي‌پرداختند و شاید اطلاع از تعریف واژه‌ای موزه در « ايكوم» یا شوراي جهاني موزه‌ها خالی از لطف نباشد که موزه را موسسه‌اي دائمي می‌داند و فاقد از اهداف مادی که در آن به روي همگان گشوده است و در نهایت این مکان باید براي خدمت به جامعه و پيشرفت آن فعاليت كند.
بنابراین باتوجه به ضرورت و اهمیت ایجاد موزه یا موزه‌ها در هر کشوری ما نیز برای تهیه گزارش از مراسم افتتاح این موزه که یادآور دوره‌ای مهم در تاریخ سرزمین‌مان است به مجموعه تاریخی باغ ملی ایران واقع در خیابان امام خمینی تهران رفتیم. در ابتدا که وارد حیاط این مجموعه شدیم در مقابل خویش ساختمان موزه دوران اسلامی را مشاهده کردیم که باتوجه به‌گفته کارشناسان و کارکنان این موزه ساختمانی است که براساس پلانی الهام گرفته از کاخ ساسانی بیشابور، به‌صورت چلیپایی هشت‌ضلعی ، با مساحتی حدود ۴۰۰۰متر مربع و در سه طبقه ساخته شده است. به طبقه همکف این بنا که به سالن اجتماعات و سالن نمایشگاه‌های موقت اختصاص دارد رفتیم. متاسفانه سالن در نظر گرفته شده برای این مراسم و سخنرانی‌های آن به درستی از سوی مسئولان موزه برای مهمانان دعوت شده پیش‌بینی نشده بود لذا براي اکثر مهمانان و خبرنگارانی که کمی دیرتر خود را به مراسم رسانده بودند جای مناسبی برای نشستن و استقرار نبود .
در سخنرانی محمدحسن طالبیان معاون میراث فرهنگی آنچه بیش از همه مهم به‌نظر آمد اظهار امیدواری وی برای گسترش و توسعه موزه ملی بود تا بتواند روزی معیار و سنجش موزه‌داری در کشورمان باشد.
سپس مسعود سلطانی‌فر رئیس سازمان میراث فرهنگی در جایگاه حاضر شد و در سخنرانی خویش خواست تا به جای سخنرانی،خاطره‌های تعریف کند .خاطره رئیس سازمان میراث فرهنگی برای همه یادآور آن بود که تاچه اندازه در سال‌های اخیر به میراث فرهنگی این مرز و بوم بی‌توجهی شده و متاسفانه اهمیت این اشیاء و بناهای تاریخی نادیده گرفته شده است. سلطانی‌فر این‌گونه خاطره خویش را آغاز کرد: ۱۹ماه پیش که به این سازمان آمدم،بازدیدی ازموزه ملی داشتم. من موزه‌های زیادی را در کشورهای مختلف دیده بودم ولی زمانی‌که وارد موزه ملی شدم گفتند که همین یک‌سال برای بازدید آماده است. متوجه شدم که گردشگرانی که وارد این موزه می‌شوند تنها یک ساعت برای آن وقت می‌گذارند درصورتی که موزه‌های کشورهای دیگر را باید ساعت‌ها زمان برایش اختصاص داد تا بتوان نصفی از آنها را بازديد كرد.
طبقه دوم این موزه به انباری تبدیل شده بود كه به‌دلایلی سال‌ها راه‌اندازی نمی‌شد. ساختمان کنار موزه ملی را نیز گفتند که۸ سال قبل قرار بوده بازسازی شود و اکنون بلاتکلیف مانده است. گفتیم نمی‌شود گردشگر به موزه مادر بیاید و همه زمانی که برای بازدید آن اختصاص می‌دهد تنها یک ساعت باشد. از همان روز به این فکر افتادیم تا تمام همکاران بتوانند این موضوع را پیگیری کرده و حل كنند.
سلطانی‌فر از سختی و مشکلات انجام این کار گفت و عنوان كرد : به مدت ۱۰ هفته هر روز چهارشنبه‌ها بعد از جلسه هیات دولت به اینجا می‌آمدم و از روند کار بازدید می‌کردم. جمع زیادی از پژوهشگران و باستان‌شناسان منتقد چنین وضعیتی بودند و این انتقاد را وارد می‌کردند که نمی‌شود موزه ملی تنها یک سالن داشته باشد. از مخازن نیز بازدید کردم و دیدم حدود ۲۵ مخزن و ۲ هزار شیء و ۱۲۰ هزار سکه وجود دارد که در مخزن موزه ملی خاک می‌خورد. اکنون با افتتاح سالن دیگری از موزه ملی فضای موزه ملی چهار برابر نسبت به گذشته افزایش پیدا کرده است. طبقه زیرین نیز به‌عنوان انباری استفاده می‌شد که اکنون در حال تخلیه آن هستیم و تا دهه فجر امسال این طبقه نیز به مجموعه موزه ملی اضافه می‌شود.
همچنين معاون رئیس جمهور درباره اهميت موزه ملي گفت: گسترش موزه‌ها یکی از ضرورت‌ها و نیازهای اصلی کشور است، ما می‌خواهیم با تکیه بر گذشته، آینده خوبی برای ملت ایران رقم بزنیم و در آینده دنیا نقش واقعی خود را ایفا کنیم و هر ملتی که از گذشته خود شناخت دقیقی داشته باشد، می‌تواند حال خود را خوب بشناسد و برای آینده هم به خوبی برنامه‌ریزی کند. موزه فقط مرکزی برای حفظ و نشان دادن اشیاء نیست بلکه مرکزی است که حیات فرهنگی در آن جریان دارد و گذشته به زبان می‌آید و با ما سخن می‌گوید.
اسحاق جهانگيري با اشاره به اینکه داشتن فهم دقیق از تاریخ بخشی از ظرفیت فرهنگی است که در اختیار ما قرار می‌گیرد، گفت: ما باید به‌صورت جدی به میراث فرهنگی توجه کنیم و این اشیاء را اشیاي مرده‌ای ندانیم که در گوشه‌ای قرار دارد بلکه این‌ها بخشی از فرهنگ ما هستند که ما را به‌عنوان ملت ایران دور هم جمع کرده‌اند.
جهانگیری در ادامه به ضرورت حفظ و حراست از میراث فرهنگی اشاره کرد و گفت: حفاظت و حراست از میراث فرهنگی وظیفه همه است و نباید اجازه دهیم برخی اتفاقات منفی تبدیل به فاجعه بزرگ شود، به‌طوری که در همین سال‌ها در کشورهایی که آثار بزرگ تاریخی در منطقه داشتند شاهد فاجعه‌های بزرگی بودیم. اقداماتی که داعش در مورد آثار تاریخی سوریه و عراق انجام داد، دل هر انسانی را به درد می‌آورد چرا که عده‌ای انسان جاهل این‌گونه با میراث یک ملت برخورد می‌کنند.
آثار موزه دوران اسلامی در دو طبقه اول و دوم، براساس زمان‌بندی تاریخی حکومت‌ها و حکمرانان چیدمان شده است.
آثار موجودی که در این موزه به نمایش گذاشته شده بسیار نفیس و از نظر فرهنگی و هنری دارای ارزش بسیاری است اما به‌دلیل آنکه مسئولان سازمان میراث فرهنگی اصرار زیادی به افتتاح آن در هفته دولت داشتند و باتوجه به اظهار خود مسئولان موزه که از کار فشرده و شبانه‌روزی چهارده روزه پیش از افتتاح خبر می‌دادند بسیاری از اشیاي قرار داده شده به خوبی برای بیننده معرفی نشده بود و به‌طور کلی در نگاه اول یک نوع بی‌نظمی را در موزه مشاهده می‌کردیم و جا دارد تا مسئولان و متولیان این موزه به رفع آن اقدام کنند تا بتوانیم در آینده نه‌چندان دور شاهد تکمیل و برطرف کردن این‌گونه ضعف‌ها در این موزه باشیم.
و در پایان می‌خواهیم بار دیگر تعریف موزه را از سوی موسسه «ایکوم» که در ابتداي گزارش آورده شد یادآوری کرده و این سوال را طرح کنیم، اکنون باتوجه به تاریخ و فرهنگ غنی این سرزمین و شرایط و ویژگی‌هایی که این موسسه در تعریف خویش از موزه ارائه داده است ، اکنون تا چه اندازه در موزه‌های کشورمان این شرایط و ویژگی‌ها را شاهد هستیم ؟
منبع :روزنامه قانون
افتتاح, تاریخی, دنیاعباسی کسبی, موزه دوران اسلامی