آدرس اشتباه مسئولان گردشگري
پتانسیل های ایران بالقوه حلال است:
آدرس اشتباه مسئولان گردشگري
دنیاعباسی کسبی
تمامی گردشگران خارجی که به ایران سفر می کنند، فارغ از حلال یا حرام بودن، تمامی غذاها و نوشیدنی های ایرانی برای‌شان جذاب است
گردشگری در ایران هر سال با افول بیشتری مواجه می شود. اکنون در ایران غذاهای بی کیفیتی ارائه می شود که ازنظر شرع عرضه آن حرام است
به جای مطرح کردن عنوانی چون گردشگری حلال، بهتر آن است که مدیران ما توجه ویژه ای به بالا بردن سطح کیفیت غذاهایی که به گردشگران ارائه می شود، داشته باشند
گردشگری حلال در کشورهایی که مسلمان هستند به طور کلی از اساس موضوعیتی ندارد و این موضوع در مقصدهایی که گردشگران از نظر تهیه و فراهم کردن تغذیه با مشکل روبه‌رو هستند مطرح می شود
«حلال» واژه‌اي شناخته شده در تمام دنياست؛ حال ديگر اين كلمه را بسياري از مردم دنيا حتي به رسم‌الخط عربي آن نيز مي‌شناسند. اما اين واژه در سال‌هاي اخير به‌واسطه راه‌اندازي يكي از جديد‌ترين زيرشاخه‌هاي گردشگري به‌عنوان «گردشگري حلال» مشهور شد. گردشگري «حلال» برندي است كه اين روزها رقابت بسيار سختي ميان كشورهاي مسلمان و غيرمسلمان براي جذب گردشگر وجود دارد.
کشور‌هايي مانند مالزی، ترکیه، اندونزی، چین، ژاپن، هنگ کنگ، استرالیا، آرژانتین و نیوزلند براي جذب گردشگران از ميان یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون مسلمان جهان با‌يكديگر رقابت تنگاتنگي دارند.
گردشگري حلال، نوع خاصي از گردشگري مذهبي است كه تمام فعاليت‌هاي آن با توجه به قوانين اسلامي انجام مي‌شود. بر اساس آخرین آمار، میزان سود گردشگر حلال در سال ۲۰۱۲ به ۱۰۲ میلیارد دلار رسیده و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۲۰ به بیش از ۱۹۲ میلیارد دلار افزایش یابد.
گردشگري حلال زيرساخت‌هايي همچون پذیرایی، هتلداری، جاذبه‌های دیدنی، کالاها و بازارها، خدمات مسافرتی و حمل‌ونقل طبق قوانين اسلامي نياز دارد. در بسياري كشورهاي مسلمان و غيرمسلمان، اين زيرساخت‌ها وجود ندارند اما به‌دليل بازار باارزش اين حوزه ، اقدام به ايجاد و توسعه زيرساخت‌هاي متناسب با گردشگري حلال كرده‌اند.
ايران به‌دليل شكل‌گيري براساس قوانين اسلامي، داراي زيرساخت‌هاي گردشگري حلال بوده و تمامي قوانين‌آن براساس اسلام است. اما نكته قابل توجه اينجاست كه چگونه باوجود چنين پتانسيلي، سهم ناچيزي از صنعت گردشگري حلال را به‌خود اختصاص داده است. ایران با وجود اینکه کشوري اسلامی است و تمام شرایط گردشگری حلال در آن وجود دارد اما سهم این کشور فقط ۱۶۰ میلیون دلار ، معادل سه درصد کل صنعت گردشگری حلال در جهان است.
در چند دهه اخير مسئولان حوزه گردشگري در بحث فقر، زيرساخت‌هاي گردشگري و تحريم را بهانه عقب‌ماندگي ايران در صنعت گردشگري اعلام كرده‌اند. اين درحالي است كه درصورت وجود برنامه‌ريزي اصولي و كارآمد مي‌توانستيم تهديد به‌وجود آمده را به فرصت تبديل كنيم.
امروزه باید گفت که گردشگری با امنیت سیاسی و اقتصادی کشورها نیز رابطه تنگاتنگی داشته و بودن گردشگران بسیاري در یک کشور، از بودن امنیت در آن حکایت دارد. در واقع رونق گردشگری میان کشورهای همسایه، ثبات منطقه‌ای به همراه دارد و در یک فرآیند کلی به ثبات و آرامش کل جهان می انجامد. از سوی دیگر گردشگری از بعد فرهنگی و اجتماعی نیز مهم است زیرا جوامع و کشورهای میزبان می توانند از طریق گردشگران به ترویج زبان، فرهنگ و رسوم اجتماعی خویش بپردازند و سازمان ملل تاکنون سه شکل‌گردشگري ، توریسم داخلی یعنی سفر شهروندان یک کشور به نقاط مختلف همان کشور، توریسم ورودی یعنی سفر شهروندان کشورهای دیگر به یک کشور ، توریسم خروجی یعنی سفر شهروندان یک کشور به کشورهای دیگر را در جهان معرفی کرده است و کشورها و جوامع توسعه یافته، برای رونق متوازن هر سه شکل گردشگری برنامه‌ریزی می‌کنند. در کنار همه مسائلی که برای رفاه و آسایش گردشگران مطرح می شود، امروزه بیش از گذشته از گردشگری حلال و چون و چرایی آن می‌شنویم و در واقع گردشگری حلال به عادات ویژه سفر، توقعات و خواسته های گردشگران مسلمان اشاره دارد که در اصل این گردشگران به دنبال دریافت خدمات متناسب با اصول مذهبی خود هستند.برای مثال رستوران‌هایی که گوشت حلال ارائه می دهند و یا هتل هایی که مکانی را برای نماز و عبادت اختصاص داده اند و اهمیت طرح این موضوع سبب شد تا نخستین کنفرانس بین المللی گردشگری حلال در اسپانیا برگزار شود. در سال‌های اخیر آژانس های گردشگری بسیاری روی گردشگری حلال و گردشگران مسلمان تمرکز کرده‌اند زیرا این نوع گردشگری در حال پیشرفت است و تاکنون ۱۳ درصد گردشگری جهان را به خود اختصاص داده که پیش بینی ها نشان می دهد این روند صعودی همچنان ادامه خواهد یافت.
ایران از فهرست گردشگري حلال دنيا خارج شد
با توجه به نیاز آسایش مسلمانان در سفر به نقاط مختلف جهان و از سوی دیگر سود اقتصادی حاصل از فراهم آوردن زیرساخت های این موضوع در سال های اخیر، عنوان برند حلال بسیار مطرح شده و دامنه آن به سفر، غذا و بسیاری دیگر از جنبه‌های زندگی نیز کشیده شده است. در همین راستا بسیاری از فعالان کسب و کار تلاش کرده‌اند تا این موضوعات را به صنعت تبدیل کنند و از سودحاصل از آن برای اقتصاد خود و صادرات انواع کالا و خدمات به سایر کشورهای اسلامی استفاده کنند و این موضوعی است که شاید انتظار می‌رود در کشورهای اسلامی با توفیق بیشتری همراه باشد. اما به گفته برخی کارشناسان و نیز گزارش وضعیت اقتصاد اسلامی جهان که هر سال منتشر می‌شود، ضمن بررسی وضعیت گردشگری حلال در کشورهای مختلف دنیا نشان می‌دهد که ایران به‌عنوان یکی از کشورهای اسلامی جهان، از لیست کشورهای برتر گردشگری حلال خارج شده است. این درحالی است که به گفته آن‌ها در گزارش سال‌های گذشته ، کشور ایران رتبه هفتم را در میان مقاصد برتر گردشگری حلال در اختیار داشت.
اما و اگرهاي گردشگری حلال در ایران
شاید در خصوص ناتوانی گردشگری حلال ایران باید گفت که متاسفانه این کشور به طور کلی در صنعت گردشگری ضعیف است و این تنها شامل گردشگری حلال یا غیر حلال آن نیست. گردشگری در ایران، نه تنها به سهم قابل قبولی درمحاسبه درآمد ملی دست نیافته است، بلکه همین سهم ناچیز نيز هر سال با افول بیشتری مواجه می‌شود. این در حالی است که بنا به شهادت آمارهای جهانی، ایران جزو پنج کشور بالقوه توانمند در زمینه جذب گردشگر خارجی است. هرچند در مجامع علمی و مدیریتی ایران، بحث های فراوانی بر سر این مساله شده است امابيشتر صاحب نظران گناه این نقیصه را مثل همیشه به گردن مسئولان و فرهنگ جامعه می اندازند.اما باید دانست این دو مفهوم فوق العاده وسیع، مبهم‌و انتزاعی، نه‌تنها از بار مشکلات کم نمی کنند بلکه بر پیچیدگی موضوع بیشتر از پیش افزوده می شود. به همين دليل می‌توان از دلایل ضعف این گردشگری ایران به استفاده از مدیران غیر‌متخصص اشاره کرد که نه تنها مشکل گردشگری ایران، بلکه مشکلی عمده اما معمول در تمامی بخش‌های مدیریتی کشور است. از سویی ساختارها و روابط میان نهادهای اداری مختلف در ایران هنوز به طور مشخصی نه بر پایه تعریف قانونمند بلکه با تکیه بر قدرت‌های فراقانونی و نامریی، باندها و گروه‌های سیاسی و نفوذ وابستگی‌های موجود در سطوح مختلف قدرت شکل گرفته است. همچنین شیوه‌های مدیریت گردشگری در ایران نشان داده که اولویت‌های این گردشگری دركشورمان، نه اقتصادی است و نه اجتماعی بلکه اولویت اصلی حفظ ارزش‌هاست و متاسفانه نگاه برخی سیاستمداران و عامه مردم به گردشگران نه به مثابه‌افرادي‌که می‌توانند باعث افزایش درآمد ملی یا حتی سفیر و مبلغان فرهنگ ایران در سرتاسر جهان شوند بلکه به مثابه بیگانگانی هستند که قصد دارند تا به فرهنگ ایرانی آسیب وارد کنند.
پرونده گردشگري حلال بسته شد
با توجه به‌ضعف های ایران در ارائه مطلوب خدمات گردشگری به جهان، موضوع گردشگری حلال برای ایران را از محمدتقی رهنمایی، استاد گردشگری دانشگاه تهران جویا شدیم و رهنمایی در گفت‌وگو با «قانون»گفت:«حدود يك سال قبل در جلسه يكي از معاونت هاي گردشگري، موضوع گردشگری حلال مطرح شد و من در آن جلسه به این نکته تاکید داشتم که طرح گردشگری حلال از اصل اشتباه است.در ابتدا باید دانست حلال واژه اي عربي و به‌‌معناي آن است که اغذيه و خوراكي‌هايي كه تهيه شده از نظر شرعي اشكال و حرمتي نداشته باشند. خوب حال در نظر بگیرید که در كشوري مانند ايران و با وجود استقرار نظامی مانند جمهوري‌اسلامي ايران که مردم این سرزمین تاکید وعلاقه ویژه‌ای به اسلام و بایدها و نبایدهای آن دارند، اين موضوع گردشگری حلال به طور كل معنايي نخواهد داشت و آن موقع نيز بنده آن را در جلسه مطرح كردم و پرونده اين موضوع برای ایران از نظر اعضاي حاضر در آن جلسه بسته شد».
علاقه گردشگران خارجی به فرهنگ و غذاهای ایرانی
رهنمایی طرح گردشگری حلال را از اساس برای کشور اشتباه می داند و در این‌‌باره گفت:« طرح موضوعات اینچنینی در کشور معنايي ندارد و متاسفانه عده اي مي‌خواهند دكان باز کرده یا خود را مطرح کنند و از چنین موضوعاتی به دلیل عدم آگاهی کامل مردم سوء استفاده مي‌کنند. به‌عنوان نمونه عده‌اي راه‌اندازي گردشگری حلال در ایران را پيشنهاد مي‌دهند. من ابتدا این سوال را مطرح می کنم که اکنون ما از چه کشورهایی گردشگر داریم؟ خوب با نگاهی به جذب گردشگر خارجی در ایران ، مشاهده می‌کنیم که تعدادي از گردشگران از اروپا و آمريكا يا چين و ژاپن و نیز تعداد اندكي از كشورهاي اسلامي برای بازدید و گردشگری به ایران سفر می کنند و باید گفت ، آن‌هايي كه از كشورهاي غير اسلامي به ایران سفر می کنند، غذاها و نوشيدني هاي ايراني را فارغ از حلال یا حرام بودنش، دوست دارند و از نظرشان طعم و مزه غذای ایرانی بسیار جالب است و از سوی دیگر وجود انواع و اقسام نوشيدني‌هاي غير الكلي موجود در ایران باعث ناراحتی و عذاب این گردشگران نمی‌شود و دیگر گردشگران مسلمان هستند که به ایران سفر می‌کنند‌و آن‌ها نیز به طور طبیعی از تمام خوراکی و اغذیه ایرانی استفاده کرده و در این‌خصوص نیز مشکلی از نظر زیرساخت گردشگری نداریم».
صورت مساله اشتباه است
رهنمایی موضوع گردشگری حلال را آدرسی اشتباه از سوی برخی افراد می داند و بیان کرد:« طرح کردن موضوع گردشگری حلال برای ایران از ابتدا اشتباه است، در واقع گردشگري حلال براي كشورهايي است كه مسلمانانی به‌عنوان گردشگر به آن کشور سفرمی کنندتا به دلیل فراهم بودن بخشی از ساختار و زیرساخت های گردشگری در آن کشور غیر اسلامی بتوانند به غذاهایی دسترسی يابندکه از نظر شرعی، عرفی و فرهنگی با ارزش‌های اسلامی مغایرتی نداشته باشند.
به‌عنوان نمونه، در سفري كه به پكن داشتم، تصمیم گرفتم از رستوران هتل استفاده کنم. زمانی‌که لیست غذاهای سرو شده در هتل را برایم آوردند، مشاهده کردم که اولین غذا در منو گوشت سگ است. از غذای آن هتل حتی آن هایی که با فرهنگ ما نزدیکی نيز داشت، دیگر نمی توانستم استفاده کنم؛ چرا که باورداشتم به دلیل وجود گوشت سگ در آشپزخانه رستوران آن هتل، تمامي ظروف به گوشت سگ آلوده و با آن درگیر است و چنین غذایی حتی فارغ از باورهای دینی با فرهنگ و ذائقه ما سازگاری ندارد. بنابراین گردشگری حلال برای کشورهایی است که گردشگر مسلمان دارند اما آنان به دلیل شرایط فرهنگی و سنتی کشورشان، مواد غذایی را که استفاده می کنند، با روحیات ، اخلاقیات و الزامات اسلامی سازگاری ندارد. این مساله حتی در اروپا‌نيز وجود داشت. ۲۰ سال قبل به شهر بن در آلمان سفر کردم، شاهد بودم که عرب ها در آنجا رستوران‌هایی را دایر کرده و سر در مغازه های‌شان نوشته بودند اغذیه حلال. البته دوباره نمی‌شود چندان به این حلال بودن اعتماد کرد زیرا که نمی دانیم در این اغذیه حلال، چه موادی به کار رفته و آن را از کجا تهیه کرده اند ».
كيفيت را دريابيد
در سفر یک گردشگر بحث غذا و تغذیه یکی از مهم‌ترین مسائل بوده و است و پژوهشگرانی که در عرصه خوراک و غذا در ایران فعالیت دارند، همواره به تنوع بیش از ۲۵۰۰ نوع غذا و ۱۰۹ نوع نوشیدنی و انواع نان و شیرینی در کشور اشاره می‌کنند که این تعداد بیش از هر چیز به تنوع فرهنگی، قومی و جغرافیایی این مرز و بوم بازمی‌گردد. ضمن اینکه مکتب آشپزی ایرانی یکی از سه مکتب اصلی خوراک در کنار مکاتب آشپزی رومی و چینی است که این موارد همگی نشان‌دهنده عمق ظرفیت کشورمان برای جذب گردشگری خوراک و غذا و فعالیت حرفه‌ای در این بخش است . رهنمایی با تاكيد بر اينكه به جای مطرح کردن گردشگری حلال بهتر آن است که به کیفیت غذاهای ارائه شده به گردشگران توجه شود، ادامه داد:« کیفیت غذا همیشه در خدمات گردشگری بسیار مهم بوده است و به نظر می رسد به جای مطرح کردن عنوانی چون گردشگری حلال، بهتر آن است که مدیران ما توجه ویژه ای به بالا بردن سطح کیفیت غذاهایی که به گردشگران ارائه می شود، داشته باشند.متاسفانه اکنون در کشور غذاهای بی کیفیتی ارائه می شود که حتی ازنظر شرع نيز حرام است؛براي مثال بارها در گزارش رسانه ها مشاهده کرده ایم که برای تولید اولیه در بعضی کارخانه های سوسیس و کالباس از چه مواد بی کیفیت و فاسدی استفاده می شود که به طور یقین این‌گونه تولید نيز حرام است و اگر قرار باشددر موضوع گردشگری اقدام حلالی صورت گیرد، بهتر آن است که کیفیت مواد غذایی را بالا ببرند. شما همین رستوران های بین راهی شهرهای مختلف کشور را در نظر بگیرید که اکنون در چه شرایط بدی قرار دارند و با وجود به اصطلاح مواد اولیه حلال اما به دلیل کیفیت پایین ازنظر شرعی حرام هستند و بهتر آن است که کنترل و نظارت دقیقی روی‌اين رستوران‌ها صورت گیرد. گردشگری حلال در کشورهایی که مسلمان هستند، به طور کلی از اساس موضوعیتی ندارد و این موضوع در مقصدهایی که گردشگران از نظر تهیه و فراهم کردن تغذیه با مشکل روبه‌رو هستند، مطرح می‌شود و لازم است تا موضع گیری منطقی در این خصوص داشته باشیم».
منبع: روزنامه قانون